Κριτική Στο “Joker” Του Todd Phillips

“O Arthur Fleck είναι ένας street artist, ο οποίος μόλις που «επιβιώνει», από κοινού με την άρρωστη μητέρα του (της οποίας τη φροντίδα έχει αναλάβει), στις φτωχικές συνοικίες της Gotham City. Κύριο χαρακτηριστικό του, η «περσόνα» του clown, που συνηθέστερα υποδύεται στα street show του, η οποία δείχνει και να τον ακολουθεί σ’ όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας του. Τo γεγονός αυτό λοιπόν, πως ο Arthur δεν δύναται δηλαδή να αποχωριστεί την μάσκα του «γελαστού προσωπείου», που υιοθετεί και εκτός εργασίας, ενισχύεται από τον ισχυρισμό του, πως πάσχει από κάποιο σύνδρομο παθολογικού γελιού, το οποίο τον εμποδίζει να φερθεί «φυσιολογικά». Πίσω όμως από τη «χαμογελαστή βιτρίνα» το κενό της ζωής του, το οποίο συνθέτουν τα βασανισμένα παιδικά του χρόνια καθώς και η αέναη απόρριψη από μια «κοινωνία», στην οποία δεν δείχνει διατεθειμένος και ο ίδιος να προσαρμοστεί, σκιαγραφούν το πορτρέτο ενός» σκοτεινού γελωτοποιού», το οποίο κάθε άλλο παρά μια «αίσθηση» χαράς ή ακόμη και χιούμορ, διακατέχουν…”

Ενας Joker με ψυχολογικά προβλήματα, κοινωνικοπολιτική υπόσταση και χωρίς ίχνος αυτοσαρκασμού, είναι η «περσόνα» που σκιαγραφεί ο Todd Phillips στο ομώνυμο φιλμ του, το οποίο άνετα (και χωρίς φόβο και πάθος) θα μπορούσε να θεωρηθεί ως prequel όλων των DC comics Batman movies…
To ζήτημα βέβαια για αν το τύπου «αριστούργημα» (κατ’ εμέ), από καλλιτεχνική άποψη, “Joker” του Phillips, που επικρίθηκε ακόμη και για την low budget παραγωγή του, δεν διαθέτει τα εφέ και τους λοιπούς εντυπωσιασμούς, που οι λάτρεις του είδους αναμένουν από μια ταινία χολιγουντιανής δράσης (βλ. Batman: The Dark Knight Trilogy του Christopher Nolan), παραμένει και ήταν αναπόφευκτο κιόλας, να μην τεθεί…

Τι γίνεται όμως όταν όλη αυτή την προκείμενη «έλλειψη» συμπληρώνει η ψυχή; Και δεν εννοούμε μόνο την ήδη πολυσυζητημένη κατάθεση ψυχής εκ μέρους του πρωταγωνιστή, Joaquin Phoenix, του οποίου η παρουσία ήδη φιγουράρει στις υποψηφιότητες των επερχόμενων Oscar…
Γιατί η μουσική που ακούγεται στα αυτιά μας (πέρα από τους κατά τ’ άλλα συμπαθέστατους ήxους του soundtrack) δεν προέρχεται μόνο από τις σταδιακά κορυφούμενες χορευτικές δεξιότητες ενός καλλιτέχνη του «δρόμου», που τόσο μοναδικά υποδύεται ο Phoenix, αλλά και από το πως στήνει, ενώπιον της κινηματογραφικής οθόνης ο Phillips, το όλο εξελικτικό «μονοπάτι» ενός performer, το οποίο καταλήγει στο ολοκληρωμένο πακέτο της αποσβολωτικής performance του Joker, στα σκαλοπάτια των ρυπαρών δρόμων της Gotham City (spoiler)…

Η φυσική επιλογή, η εξελικτική πορεία δηλαδή, ενός περιθωριοποιημένου και καταπιεσμένου από το κοινωνικό σύνολο καλλιτέχνη, που δειλά ανακαλύπτει το πρόσωπο του (συμπεριλαμβανομένου και του αντίκτυπου της έως τώρα συμπεριφοράς της κοινωνίας σ’ αυτό) και σιγά σιγά το αποδέχεται (με τα όποια ελαττώματα του), σκιαγραφείται με μια ιδιότυπη αρμονία από τον σκηνοθέτη, με τις πάλαι ποτέ ατσούμπαλες, ασυνάρτητες χορευτικές φιγούρες του Arthur να διαδέχονται, το δυναμικό και γεμάτο αυτοπεποίθηση show του ολοκληρωμένου πια Joker, ενός clown με ταυτότητα πλέον.
Συνεπώς, η σταδιακή αυτή αποτύπωση του ψυχισμού ενός καλλιτέχνη και πως αυτή μετουσιώνεται, από το ίδιο τον καλλιτέχνη, σε ψυχοσωματική εμπειρία, είναι ό,τι πιο πρωτοποριακό θα μπορούσε να δομήσει ο Todd Phillips, φέρνοντας έτσι την πρόσφατη δημιουργία του πολύ κοντά σ’ αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί (και αντικειμενικά πλέον) καλλιτεχνικό αριστούργημα…

Και κάπου εδώ θα έρθει το μοναδικό ίσως «παραστράτημα» του Phillips, το οποίο θα μπορούσε να καταλογισθεί στο σενάριο (που υπογράφει από κοινού με τον Scott Silver), όχι απαραίτητα στο πως πλέκεται το όλο story του Joker (που ακολουθεί πιστά την σκηνοθεσία), αλλά στο που οδηγεί η όλη κλιμακούμενη συμπεριφορά της καλλιτεχνικής περσόνας, που έχει δομήσει.
Εκείνη λοιπόν η στιγμή που o Joker, έχοντας ήδη ανασύρει όλες τις μνήμες της «απόβλητης» παρουσίας του στην κοινωνία, είναι έτοιμος να εκδηλώσει το τέρας που τόσα χρόνια έκρυβε μέσα του, το σενάριο χωλαίνει και μοιάζει τόσο λίγο στο να αποτυπώσει την προκείμενη αυτή ακρότητα, σ’ όλο της το «μεγαλείο». Επιπλέον ο λόγος του Joker, όταν μάλιστα καλείται να απολογηθεί για την ακραία συμπεριφορά του (που «επιτέλους» παίρνει σάρκα και οστά), σε κάποιο reality show, φαντάζει ασθματικός και τα επιχειρήματα του πενιχρά, με τους θεατές, που καλούνται να αντιμετωπίσουν το real thing, να αισθάνονται μια κάποια αμηχανία. (Spoiler)

Υπάρχει βέβαια μια αιτιολογία ακόμα και ως προς αυτό το «λάθος» των Phillips και Silver, υπό την οπτική του ότι καμία ακραία συμπεριφορά (απ’ όπου και αν προέρχεται!) δεν θα μπορούσε να γίνει δημόσια αποδεκτή, αν κάτι τέτοιο δεν γινόταν αμήχανα (με αμήχανο δηλαδή τρόπο). Το μόνο συνεπώς «παραστράτημα» του ασθματικού σεναρίου του Joker είναι ότι ακολουθεί την ασθμαίνουσα, τύπου reality, πραγματικότητα. Και επιπροσθέτως, μέσα στην όλη ανασφάλεια που προκαλεί, καθώς και στην μεταφορά των αμήχανων συναισθημάτων, από το κοινό του τηλεοπτικού show, σε μας, το πραγματικό δηλαδή κοινό, είναι και σ’ αυτό το (λάθος) σημείο του…πρωτοπόρο!

Τέλος, και εκθειάζοντας εν ολίγοις με ύφος τύπου τα «λόγια είναι περιττά», την ερμηνεία ζωής του Joaquin Phoenix ως Joker, που σε αντίθεση με άλλους θα τολμήσω να τη συγκρίνω μ’ αυτήν του Heath Ledger στο “Dark Knight” και να τη θεωρήσω εξίσου οσκαρική και με τον τρόπο της σχετική (ποιος αντιλέγει άλλωστε πως, στα πλαίσια πάντα της εξελικτικής διαδικασίας, μια απόβλητη από την κοινωνία περσόνα, δεν δύναται στο μέλλον να αναπτύξει μηδενιστικές τάσεις;), θα σταθώ περισσότερο στην (κατά την γνώμη μου) «παραφιλολογία» που αναπτύσσεται τον τελευταίο καιρό, για τους κινδύνους που ενέχει η παρακολούθηση του εν λόγω φιλμ, πριν ακόμη λάβει χώρα, η επίσημη πρεμιέρα του…

Οσον αφορά λοιπόν στην υποτιθέμενη επικινδυνότητα, που μας επιφυλάσσει η θέαση της ταινίας Joker, αν το καλοσκεφτεί κανείς, τίποτα δεν καθίσταται επικίνδυνο, εφόσον έχει «δομηθεί» αυθόρμητα. Όλα δηλαδή είναι τόσο φυσιολογικά, στο πως μας παρουσιάζει το φιλμ τον Joker, όσο και η σταδιακή ωρίμανση μιας προσωπικότητας, απόβλητης από την κοινωνία, που η εξέλιξη της, δεν θα μπορούσε ούτως ή αλλως να είναι διαφορετική…

Σε προσωπικό επίπεδο, δεν υπάρχει συνεπώς τίποτα το μεμπτό, στο να αποπειραθεί το δημιούργημα ενός σκηνοθέτη να φέρει στην επιφάνεια, ένα προς ένα τα χαρακτηριστικά μιας περιθωριοποιημένης περσόνας, ακόμα και στην περίπτωση που η ιδια νοσεί (Κατά τη δική μου προσωπική απόψη δεν νοσεί καν, καθώς τα συμπτώματα της θεωρητικής νόσου του Arthur, τα έχει προκαλέσει η ίδια η νοσηρή κοινωνία, στα πλαίσια της οποίας διαβιώνει). Συνεπώς, δεν μπορεί να λεχθεί, πως κατ’ αυτό τον τρόπο ένας δημιουργός , δίνει παραδείγματος χάριν το κακό παράδειγμα, σε μια κοινωνία μάλιστα που όλοι μας γνωρίζουμε (χωρίς να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας), πως από μόνη της αποτελεί κακό παράδειγμα…

Σε κοινωνικό από την άλλη επίπεδο, είναι λογικό πως κύριος φόβος του (καπιταλιστικού) συστήματος αποτελεί όντως η προοπτική του να έρθει η «κάθαρση», από τα κάτω. Μόνο που ο Joker του Phillips δεν έχει ως στόχο να μας καθαίρει, απλά φερνει στην επιφάνεια σε τι βαθμό η κοινωνία είναι συνένοχη, ώστε να θρέψει κανείς το τέρας που κρύβει μέσα του. Το πρώτο μήνυμα επομένως είναι, πως τo σύστημα δεν έχει να φοβηθεί τίποτα από τη σύνδεση της ταινίας “Joker”, με ένα μελλοντικό εν δυνάμει, παραδείγματος χάριν αντάρτικο πόλης!

Επίσης το γεγόνος πως το καπιταλιστικό συστημα αποτελεί μια τρόπον τινά εξελικτική διαδικασία, το ίδιο ακρίβως συμβαίνει και με τα μέρη του(ένα από αυτά τα μέρη συνιστούν και οι καλλιτέχνες, που διακατέχονται από μια κλιμακούμενη συμπεριφορά, που προσομοιάζει στην ίδια αυτή εξελικτική διαδικασία). Ποιος άραγε λοιπόν είναι αυτός, ο οποίος θα εμποδίσει την εξελικτική αυτή δυναμική της έκφρασης (όποια κι αν είναι αυτή) μιας συγκεκριμένης μερίδας, που στην περίπτωση του φιλμ Joker είναι οι καλλιτέχνες του δρόμου ή γενικότερα οι καλλιτέχνες;

Το επόμενο μήνυμα συνεπώς είναι πως το συνολικό νόημα των όσων θέλει να πει η ταινία δεν είναι τυχαίο και είναι εδώ να μας θυμίζει, πως όλοι ανεξαιρέτως ανήκουμε σε μια διαρκώς εξελισσόμενη κοινωνία και ο κάθε δημιουργός, αν όχι ο καθένας μας, έχει δικαίωμα να εικάζει τι πρόκειται να συμβεί, γιατί στην ουσία κανείς δεν γνωρίζει, τι ακριβώς πρόκειται να συμβεί. Ας αφήσουμε λοιπόν κατά μέρος τις ηθικολογίες και ας την απολαύσουμε…

Στην σκηνοθεσία βρίσκεται ο Todd Phillips (“The Hangover”, “War Dogs”), ο οποίος υπογράφει και το σενάριο μαζί με τον Scott Silver (“The Fighter”), ενώ στη θέση του παραγωγού βρίσκεται ο Martin Scorsese.

Στον πρωταγωνιστικό ρόλο βρίσκεται ο Joaquin Phoenix (“Walk the Line”, “Gladiator”), ενώ πρωταγωνιστούν επίσης οι Shea Whigham, Zazie Beets, Marc Maron, Bill Camp, Brian Tyree Henry, Glenn Fleshler, Frances Conroy και ο Robert De Niro.

Το “Joker” που ήδη τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα του 76ου κινηματογραφικού φεστιβάλ της Βενετίας και που αναμένεται να φιγουράρει στις επερχόμενες υποψηφιότητες των Oscar, θα κυκλοφορήσει στις αίθουσες της χώρας μας στις 3 του Οκτώβρη…

Δείτε το trailer: